Miturut
buku Mardawalagu kang diripta dening Ranggawarsita, tembang macapat dumadi saka
tembung “maca-pat-lagu” kang nduweni teges nglagokake laras kapapat, uga bisa
diarani wacan kang diripta urut kang arane:
» Maca
sa-lagu
» Maca
ro-lagu
» Maca
tri-lagu
» Maca
pat-lagu
Maca
sa-lagu lan maca ro-lagu kalebu sekar ageng utawa tembang gedhe kang diripta
dening para dewa lan diturunake mring Pandhita Walmiki lan diakeha dening
pujangga kraton kanga ran Yogiswara. Maca-ro lagu kang kalebu tembang gedhe nduweni
pada saben sapupuhe ana papat, dene cacahe wanda saben sagatra ora mesthi
padha, dianggit dening Yogiswara. Maca tri-lagu kalebu sekar madya utawa
tembang tengahan kang diripta dening Resi Wiratmaka, pandhita Kraton Janggala
lan disampurnakake dening Pangeran Panji Inukertapati lan sadulure.
Tembang
macapat dianggit dening Sunan Bonang lan diturunake mring kabeh wali. Dene
macapat amarga:
1. Diwaca
papat-papat wanda
2. Maca-pat:
isi cakepane kang nggambarake kadadean ing donya lan keblat papat lima pancer
3. Maca-cepet:
maca kanthi cepet lan ora kakean variasi
4. Maca-mat: maca kanthi dimat-ke, digatekake.
Macapat duwe paugeran guru gatra, guru lagu, lan guru wilangan.
1. Guru
gatra, yaiku cacahing larik saben sapada.
2. Guru
lagu, yaiku tibaning swara a, i, u, e, lan o ing pungkasaning gatra.
3. Guru
wilangan, yaiku cacahing wanda saben sagatra.
Ing
ngisor iki jinise tembang macapat, paugeran, lan watake.
No.
|
Arane
Tembang
|
Guru
Gatra
|
Guru
Wilangan lan Guru Lagu
|
|||||||||
Gatra
|
||||||||||||
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
|||
1.
|
Maskumambang
|
4
|
12i
|
6a
|
8i
|
8a
|
|
|
|
|
|
|
2.
|
Pocung
|
4
|
12u
|
6a
|
8i
|
12a
|
|
|
|
|
|
|
3.
|
Gambuh
|
5
|
7u
|
10u
|
12i
|
8u
|
8o
|
|
|
|
|
|
4.
|
Megatruh
|
5
|
12u
|
8i
|
8u
|
8i
|
8o
|
|
|
|
|
|
5.
|
Mijil
|
6
|
10i
|
6o
|
10e
|
10i
|
6i
|
6u
|
|
|
|
|
6.
|
Kinanthi
|
6
|
8u
|
8i
|
8a
|
8i
|
8a
|
8i
|
|
|
|
|
7.
|
Asmarandana
|
7
|
8i
|
8a
|
8e
|
8a
|
7a
|
8u
|
8a
|
|
|
|
8.
|
Durma
|
7
|
12a
|
7i
|
6a
|
7a
|
8i
|
5a
|
7i
|
|
|
|
9.
|
Pangkur
|
7
|
8a
|
11i
|
8u
|
7a
|
12u
|
8a
|
8i
|
|
|
|
10.
|
Sinom
|
9
|
8a
|
8i
|
8a
|
8i
|
7i
|
8u
|
7a
|
8i
|
12a
|
|
11.
|
Dhandhanggula
|
10
|
10i
|
10a
|
8e
|
7u
|
9i
|
7a
|
6u
|
8a
|
12i
|
7a
|
Watak
tembang macapat ing antarane:
1. Maskumambang : nelangsa, ngeres, sedhih, nuduhake susah,
prihatin.
2. Pocung
: kendho, tanpa greget
saut, kanggo medharake sembranan, sembrono.
3. Gambuh : wani, wanuh, kulina,
rumaket, semanak, semudulur.
4. Megatruh : sedhih, nglairake rasa gela,
memelas, susah, nelangsa.
5. Mijil : ngematake rasa,
pitutur, mangayubagya, asih, tresna, gandrung.
6. Kinanthi : seneng, asih, tresna.
7. Asmarandana : sengsem, sedhih, asmara, prihatin,
kasmaran.
8. Durma : galak, muntab, nesu,
nantang.
9. Pangkur : sereng, srengen, sigrak,
nantang.
10. Sinom : canthas, ethes, grapyak,
ranyah, semanak.
11. Dhandhanggula : luwes, gembira, ngresepake.
Kapethik
saka:
Fokus
Basa Jawa Kelas XIA lan XIB.
http://jv.wikipedia.org/wiki/Macapat
Tidak ada komentar:
Posting Komentar