ATER-ATER

Kang diarani ater-ater yaiku wuwuhan kang dumunung ing sangareping tembung. Yen ing basa Indonesia, ater-ater diarani awalan. Ing paramasastra basa Jawa, ater-ater kaperang dadi telu, yaiku hanuswara, tripurasa, lan ater-ater liya.

1.        Ater-Ater Hanuswara

Ater-ater hanuswara uga diarani ater-ater kang nganggo swara irung amarga swarane kang mbrengengeng. Kang kalebu ater-ater hanuswara yaiku an, any, am, ang (n, ny, m, ng). Ater-ater hanuswara lumrahe ateges solah tingkah utawa nindakake pagaweyan. Ater-ater uga lumrah mratelakake tembung "tanduk" (aktip).

Tuladha:

§  an- + tandur dadi anandur = nandur (t luluh)

§  any- + surung dadi anyurung = nyurung (s luluh)

§  am- + baling dadi ambalang = mbalang

§  ang- + ombe dadi angombe = ngombe

2.        Ater-Ater Tripurasa

Ater-ater tripurasa yaiku ater-ater kang mujudake sesulih purasa (kata ganti). Ater-ater tripurasa mratelakake tembung tanggap (pasip). Cacahe ater-ater tripurasa ana telu, yaiku dak/tak, kok/ko, di.

Tuladha:

§  dak- + pangan = dakpangan (sing mangan aku)

§  kok- + pangan = kokpangan (sing mangan kowe)

§  di- + pangan = dipangan (sing managan dheweke)

3.        Ater-Ater Liya

Ater-ater saliyane hanuswara lan tripurasa, yaiku:

§  Ater-ater a-

Contone: a- + lungguh = alungguh.

§  Ater-ater ma-

Contone: ma- + karya = makarya.

§  Ater-ater ka-

Contone: ka- + gawa = kagawa (njarag digawa).

§  Ater-ater ke-

Contone: ke- + jupuk = kejupuk (ora njarag dijupuk).

§  Ater-ater sa-

Contone: sa- + dina = sadina (siji dina).

§  Ater-ater pa-

Contone: pa- + mudha = pamudha.

§  Ater-ater pi-

Contone: pi- + wulang = piwulang.

§  Ater-ater pra-

Contone: pra- + jurit = prajurit.

§  Ater-ater pari-

Contone: pari- + wara = pariwara.

§  Ater-ater tar-

Contone: tar- + waca = tarwaca = trewaca.

§  Ater-ater paN- (pa nasal)

Contone: paN- + jaluk = panjaluk

                paN- + lipur = pamglipur.

§  Ater-ater kuma-

Contone: kuma- + wani = kumawani.

§  Ater-ater kami-

Contone: kami- + tuwa = kamituwa.

§  Ater-ater kapi-

Contone: kapi- + tuna = kapituna.

Daftar Pustaka

Rahardjo, S. 2003. Pepak Basa. Surakarta: ITA.

http://jv.wikipedia.org/wiki/Ater-Ater