BATHIK

Gb 1. Tuladha Corak Batik

Dene kang diarani bathik iku bisa ana rong teges. Kang kapisan, bathik bisa diarani salah sawijining cara nggawe bahan kain utawa lawon, yaiku teknik menehi warna ing kain migunakake lilin kang wujude cuwer. Saliyane kuwi bathik uga ditegesi minagka kain utawa busana kang cara nggawene kaya mangkono mau. Bathik nduweni motif utawa corak tartemtu miturut papan panggaweane bathik kasebut, tuladhane bathik Solo, bathik Yogyakarta, bathik Pekalongan, lan liya-liyane. Ing jaman biyen, motif bathik kang dingo uga manut marang derajat utawa pangkate wong kang nganggo, contone: bathik motif parang amung oleh dingo dening para raja, keturunan raja, lan kaum bangsawan. 

Tembung bathik dhewe kabentuk saka tembung “amba” lan “titik” kang sabanjure kacambor dadi tembung bathik.

Bathik minangka salah sawijining wujud budaya Jawa, ya budaya Indonesia, wis ditetepake dening PBB lumantar sawijining badane ing babagan kabudayan yaiku UNESCO, minangka Warisan Kemanusian untuk Budaya Lisan dan Nonbendawi wiwit 2 Oktober 2009.

Jinising Bathik

Miturut cara utawa teknik nggawene, bathik kaperang dadi telu, yaiku bathik tulis, bathik cap, lan bathik lukis.

1.        Bathik Tulis

Batk tulis yaiku bathik kang cara nggawe motif utawa corak gambar ing kain mingunakake tangan srana piranti kang diarani canting. Nggawe bathik jinis iki bisa nganti 2-3 sasi anggone rampung.

2.        Bathik Cap

Bathik cap yaiku tekstur, motif utawa corak gambare dibentuk migunakake cap (biasane saka tembaga). Prosese amung nganti 2-3 dina.

3.        Bathik Lukis

Bati luis yaiku bathik kang cara nggawene kanthi langsung nglukis ing kain. 

Piranti-piranti kanggo nggawe bathik, ing antarane:

Gb 2. Lilin lan Canthing

a.       Kain

b.      Lilin

c.       Pewarna

d.      Canthing (tumrape bathik tulis)

e.       Cap (tumrape bathik cap)

f.       Wajan

g.      Kompor

h.      Bak bilasan

a.       Gawangan

 

Gb 3. Gawangan

Gb 3. Wajan lan Kompor

Kapethik sacukupe saka http://jv.wikipedia.org/wiki/Bathik

 

MACAPAT ASMARADANA

Ing ngisor iki kaserat tuladhane cakepan tembang macapat kang jinis Asmaradana. macapat asmaradana duwe guru gatra kang cacahe ana 7, kanthi guru lagu lan guru wilangan 8i, 8a, 8e, 8a, 7a, 8u, lan 8a.

 

Sekar Macapat Asmaradana

Laras Slendro Pathet Sanga Miring

Aja turu sore kaki

Ana Dewa nganglang jagad

Nyangking bokor kencanane

Isine dunga tetulak

Sandhang kalawan pangan

Yaiku bageyanipun

Wong melek sarta narima

Sekar Macapat Asmaradana

Slobog Laras Pelog Pathet Nem

Ana tulise Hyang widhi

Yen wong sabar lan narima

Ginanjar dawa umure

Sugih kadang lawan mitra

Kinacek ing sasama

Yan lagi lara wong iku

Gampang nggone antuk tamba

MACAPAT KINANTHI

Tembang kinanthi nduweni watak seneng, asih, lan tresna. Dene cacahe guru gatrane ana 6. Guru lagu lan guru wilangane yaiku 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i.
Tuladhane cakepan tambang macapat kinanthi sarta videone bisa digatekake ing ngisor iki.

Sekar Macapat Kinanthi
Laras Pelog Pathet Nem

Dadya laku nireku
Cegah dhahar lawan gulig
Lawan aja sukan-sukan
Anganggowa sawatawis
Ala watak suka 
Nyuda prayitnaning batin

Sekar Macapat Kinanthi
Laras Slendro Pathet Sanga

Saranane wong yun luhung
Betah tapa kurang guling
Elinga solah jatmika
Yen wicara kudu manis
Murih sengsem ing sasama
Samaning manungsa sami

MACAPAT MIJIL

Gatra tembang macapat mijil cacahe ana 6. Dene guru lagu lan guru wilangane yaiku 10i, 6o, 10e, 10, 6i, lan 6u. Ing ngisor iki tuladha cakepan tembang mijil.

Sekar Macapat Mijil
Gagadwaspa
Laras Slendro Pathet Sanga Miring

Poma kaki padha dipuneling
Ing pitutur ingong
Sira uga satriya arane
Kudu enteng jatmika ing budi
Ruruh sarta wasis
Samubarang tanduk

Sekar Macapat Mijil
Laras Pelog Pathet Nem

Lan dimantep mring panggawe becik
Lawan wekas ingong
Aja kurang ing panarimane
Yen wis tinitah marang Hyang Widhi
Ing badan puniki
Wus pepancenipun

MACAPAT MEGATRUH

Miturut etimologine, tembung mengatruh karipta saka tembung "amegat" lan "ruh". Pegat nduweni teges putus, tamat, pisahm crah lan ruh kang tegese ruh utawa jiwa. Ana ing Serat Purwaukara, megatruh ditegesi mbucal kan sarwa ala, yaiku mbuwang kang sarwa ala.

Macapat megatruh katulis ing 5 gatra, kanthi guru lagu lan guru wilangan 12u, 8i, 8u, 8i, lan 8o.

Ing ngisor iki tuladhane cakepan tembang macapat megatruh.

Sekar Macapat Megatruh

Laras Slendro Pathet Manyura

Wong ngawula mring ratu luwih pakewuh

Nora kena minggrang minggring

Kudu mantep karyanipun

Setya tuhu marang Gusti

Dipun piturut sapakon

Sekar Macapat Megatruh-Malatsih

Laras Pelog Pathet Nem

Apan ratu kinarya wakil Hyang Agung

Marentahken hukum adil

Pramila wajib den anut

Sapa tan anut mring Gusti

Mring parentahing Sang Katong

MACAPAT POCUNG

Pocung yaiku salah sawijining jinis saka tembang macapat kang cacahe ana 11. Tembang pocung kaserat ing patang gatra, kanthi guru wilangan lan guru lagu 12i, 6a, 8i, lan 12a.
Ing ngisor iki tuladha cakepan tembang macapat Pocung lan videone.

Sekar Macapat Pocung
Laras Slendro Pathet Manyura

Ngelmu iku kalokane kanthi laku
Lekase lawan kas
Tegese kas nyantosani
Setya Budya pangekese dur angkara

MACAPAT GAMBUH

Cakepan tembang macapat gambuh pancen akeh rupane.
Ing ngisor iki tuladha cakepan tembang macapat Gambuh.

Sekar Macapat Gambuh 

Laras Pelog Pathet Nem

Sekar gambuh ping catur

Kang cinatur polah kang kalantur

Tanpa tutur katula-tula katali

Kadaluwarsa katuduh

Menawa pingin nonton video tembang kanthi cakepan ing dhuwur, bisa klik URL ana ngisor iki! 
http://www.youtube.com/watch?v=uHYwpg2sTws

Sekar Macapat Gambuh 

Binatan, Laras Slendro Pathet Manyura

 

Aja nganti kabanjur

Barang polah ingkang nora jujur

Yen kabanjur, kojur sayekti tan becik

Becik ngupayaa iku

Pitutur ingkang sayektos

Sekar Macapat Gambuh

Laras Pelog Pathet Nem

 

Pitutur bener iku 

Sayektine apantes tiniru

Nadyan metu saking wong sudra pepeki

lamun becik wurukipun

Iku pantes sira anggo

Tembang gambuh ing dhuwur kaserat ana ing Serat Wulangreh Pupuh Gambuh kang kaanggit dening Sri Pakubuwana IV.

TEMBANG DOLANAN

Lagu dolanan utawa tembang dolanan kuwi awujud gendhing kang prasaja sing biasa ditembangaké déning bocah cilik nalika dolanan. Nanging kadhangkala uga ditembangaké déning waranggana utawa sindhen sajroning swasana tinamtu ing pagelaran wayang kulit lan wayang liyané.

Lagu dolanan mujudake salah sijine seni sastra tradisional utawa lagu rakyat kanthi irama lan gerak tinamtu kang ditindakake bocah-bocah. Saben lagu nduweni maksud dhewe-dhewe. Lagu dolanan diarani wujud karya sastra amarga kadhapuk saka tembung-tembung endah lan ngemu teges. Lagu dolanan ditembangake ing wayah-wayah tinamtu, mbiyen lagu dolanan ditembangake bocah-bocah ing plataran omah wayah mbulan ndhadhari. Saliyane nembang, bocah-bocah padha dolanan lan jejogedan jumbuh karo lagu dolanan kang ditembangake.

Kanggo nembangake lagu dolanan, bocah-bocah mono bisa nganggo tarian, jejogedan, lan dolanan. Nanging bisa uga lagu dolanan iku amung awujud tembang kang ora perlu ana tariane, upamane lagu Gundhul-Gundhul Pacul. Ana uga lagu dolanan kang diiringi alat musik kayata suling, kendang, lan liya-liyane. Saben wewengkon utawa dhaerah nduwe lagu dolanan khas dhewe-dhewe. Gunggunge bisa atusan. 

Suwardi Endraswara ing bukune ngandharake menawa lagu dolanan iku kaperang dadi 8 jinis yaiku : Proto Folksong, Lagu Nina Bobo (lullaby), Lagu profetik, Lagu Permainan (play song), Lagu Perjuangan, Lagu Jenaka, Lagu Mantra Anak, dan Lagu Sindiran.

Akeh banget lagu dolanan kang kondhang ana kalangan bebrayan, ing antarane:

o    Cublak-Cublak Suweng

o    Sluku-Sluku Bathok

o    Gajah-Gajah

o    Gambang Suling

o    Gundhul-Gundhul Pacul

o    Jamuran

o    Kupu Kuwi

o    Jaranan

o    Lir Ilir

o    Menthok Menthok

o    Padhang Bulan

o    Suwe Ora Jamu

o    Pitik Tukung, lsp.

Menawa dijeroni maneh, lagu dolanan ora amung lagu kang nduweni kagunan kanggo panglipur, ananing lagu dolanan sejatine ngandut piweling lan pitutur kang disamarake.

Tuladhane:

Sluku-Sluku Bathok

Sluku-sluku bathok

Bathoke ela-elo si rama menyang Solo

Oleh-olehe paying motha

Mak jenthit lolo lobah

Wong mati ora obah

Yen mati medeni bocah

Yen urip  golek dhuwit

Makna utawa teges kang kakandut ana tembang dolanan kasebut yaiku nilai religus. Ana sajroning cakepan tembang negesake yen manungsa prayogane ngresiki batin lan asring dikir mring Gusti, yaiku kanthi ela-elo (noleh-nolehake sirahe) ngucap lafal laa illa ha illallah nalika bungah lan susah. Mangka nalika manungsa isih diparingi urip Sang Gusti kudu becik anggone tumindak mring sasama lan tansah ngibadah amarga Gusti kang maha ing samubarang, nalikane Gusti wis nduwe kuwasa anggone mundhut makluke, mangka ora ana pawongan kang bisa enda.

Cublak-Cublak Suweng

Cublak-cublak suweng

Suwenge ting gelentir

Mambu ketundhung gudhel

Pak gempong lera-lere

Sapa ngguyu dhelikake

Sir sir pong dele kopong

Sir sir pong dele kopong

Nonton video Cublak-Cublak Suweng, klik ing ngisor iki!
http://www.youtube.com/watch?v=2HyUT3Tyil0

Tembang dolanan kasebut nduweni teges lan pitutur yen golek bandha utawa kabagyan sejati, aja nganti manungsa nuruti hawa nepsune utawa serakah. Ananging kabeh bali menyang batin kang becik utawa ati nurani, saengga bandha kabagyan kasebut bisa luber dadi berkahing sapada.

Saka andharan ing dhuwur, tembang dolanan ora amung sawetara tembang kang dilagokake nalika bocah padha dolanan, ning sejatine tembang dolanan nduweni teges, pitutur, lan piwulang kanggo sakabehing wong.

Kapethik saka

http://hiburan.kompasiana.com/musik/2013/06/11/memahami-lagu-cublak-suweng-yang-sarat-makna-564025.html

http://jv.wikipedia.org/wiki/Lagu_dolanan

http://jv.wikipedia.org/wiki/Tembang_dolanan