Senin, 30 Desember 2013

DASANAMA



Dasanama iku tegese maneka warna utawa sesebutan liyane kanggo sawijining paraga utawa manungsa. Biasane dasanama iku kanggo njenengi paraga wayang sing nduweni jeneng luwih saka siji.
Tembung iku asale saka basa Sangskreta dasanama lan miturut harfiah tegese “sepuluh jeneng”. Tembung iki sawijining kompositum ajenis dvigu. Dasanama uga bisa diarani tembung-tembung kang tegese isih nunggal-misah. Tegese tembung-tembung mau keh-sithike isih padha, mirip utawa memper, sing diarani sinonim. Dadi dasanama iku kena diarani kadidene kamus sinonim. Saliyane kanggo mbedak-mbedakake pengerten kanthi premati, anane tembung-tembung mau uga bisa kanggo variasi, supuya tembung-tembung kang digunakake ora mung kuwi-kuwi bae.

Tuladhane dasanama:
·      Abang         = Abing, abrit, mbranang, mbrining, merah, jingga, dhadhu, rekta.
·      Anak           = Putra, atmaja, yoga, tanaya, suta, siwi, sunu, weka.
·      Angin         = Maruta, bayu, bajra, pawana, sindhung, riwut, samirana, lesus, hawa.
·      Alas            = Wana, wanadri, jenggala.
·      Arep           = Karsa, apti, ayun.
·      Asu             = Sona, srenggana.
·      Ati              = Manah, driya, galih, kalbu, nata, penggalih, tyas, wardaya, prana.
·      Awak          = Badan, salira, angga, raga.
·      Bangke       = Mayit, jisim, bathang, kunarpa, kuwandha, sawa, wangke.
·      Bapak         = Rama, yayah, sudarma, sudarmi, bapa.
·      Bledeg        = Guntur, guruh, bajra, erawati, gelap.
·   Bodho        = Goblok, koplo, gebleg, blilu, dama, jugul, kumprung, mudha, pengung, pingging, punggung.
·   Bumi           = Bawana, buwana, bantala, butala, basundra, basundari, buntala, jagad, kisma, pratiwi, pratala, pandhala.
·      Buta            = Denawa, ditya, diyu, asura, danuja, yaksa, kelana, raseksa, wil.
·      Candra        = Rembulan, purnama, wulan, sasi.
·      Dalan          = Ratan, lurung, delanggung, enu, gili, hawan, lebuh, marga, sopana.
·      Dewa          = Apsara, apsari, bathara, bathari, dewata, sura, hyang, jawata, widadara, widadari.
·      Dhewe        = Piyambak, pribadi, priyangga.
·      Desa           = Dhusun, dhukuh, dhekah.
·      Gajah          = Liman, dipangga, dipa, dirada, asti, esthi.
·      Gaman        = Senjata, bedhama.
·      Gawe          = Yasa, karya, kardi, karti.
·      Geni            = Agni, apyu, api, brama, dahana, pawaka.
·      Getih          = Rah, ludira, rudira.
·      Gludhug     = Guntur, grah, gurnita, petir.
·      Gunung      = Wukir, ardi, ancala, arga, giri, meru, parwata, prabata, aldaka.
·      Ibu              = Rena, biyang, biyung, indhung, umi, wibi, puyengan, mbok.
·      Ijo               = Ijem, royo-royo, wilis.
·      Ireng           = Kresna, jelitheng, langking, cemeng.
·      Iwak           = Mina, ulam, matswa.
·      Jaran           = Turangga, undhakan, swa, aswa, kapal, kudha.
·      Jeneng        = Asma, aran, patrap, jejuluk, rum-rum, sambat, wewangi, tetenger.
·      Kali             = Lepen, narmada, bengawan.
·      Kanca         = Rewang, rowing, kanthi, bala.
·      Kapal          = Baita, prahu, rakit, gethek.
·      Kasmaran   = Kasengsem, branta, branti, gandrung, kayungyun, kandhuhan, kungrungan, mangungkung, leng-leng, wulangun.
·      Kaya           = Kadya, kadi, lir, pendhah, pindha, wimba, yayah.
·      Kebo           = Maesa, misa, mundhing.
·      Keris           = Curiga, patrem, katga, suduk, cundrik.
·      Kreta          = Pedhati, rata, ratangga, wimana, yana.
·      Kethek        = Wanara, kapi, kapiwara, palwaga, rewanda, juris, wre.
·      Kraton        = Kedhaton, dhatulaya, kadhatun, puri-puri.
·      Kuning       = Jenar, pita, kapuranta.
·      Lanang       = Kakung, priya.
·      Langit         = Awang-awang, akasa, antariksa, bomantara, dirgantara, gegana, jumantara, tawang, wyat, widik-widik, wiyati.
·      Lara            = Gerah, gering, agring, roga, sakit.
·      Lintang       = Taranggana, kartika, sasa, sudama, wintang.
·      Macan         = Simo, mong, sardula.
·      Mangan      = Nedha, dhahar, boga, bekti, madhang, nadhah.
·      Manuk        = Kaga, ukila, paksi, peksi.
·      Mata           = Mripat, netra, aksi, eksi, soca, paningal.
·      Mati            = Seda, palastra, pralaya, lena, anataka, lalis, ngemasi, lampus, layon, mancal donya, puput yuswa, tinggal donya.
·      Misuwur     = Kondhang, kaonang-onang, kajuluk, kodhang, kajalandra, kajuwara, kaloka, kongas, kajanariya, kompul, kontab, kasub, kawarti, kawentar, kasusra.
·      Omah          = Griya, wisma, pantigraha.
·      Padu           = Crah, congkrah, sulaya, kekerengan, padudon, padon.
·      Panah          = Jemparing, warastra, astra, bana, naraca, sara.
·      Pandhita     = Wiku, maharsi, resi, muni, yogiswara, ajar, dwija, dijawara, mahyeksi, wipra, uyati, begawan.
·      Pedhang     = Klewang, sabet, candrasa.
·      Peni                        = Edi, endah, becik, apik, ngresepake.
·      Perang        = Yuda, bandayuda, tanding, jurit, laga, pupuh, rana.
·      Paprangan   = Palagan, pabaratan, payudan, rananggana, pasetran.
·      Pinter          = Mumpuni, wasis, limpad, guna, lebda, nimpuna, widura, putus, wignya, widigda.
·      Putih           = Dwala, seta, pingul, pethak.
·      Rambut       = Rikma, rema, keswa, weni.
·      Ratu            = Narendra, nariswara, naradipa, naradipati, aji, buminata, bumipala, bumipati, dhatu, katong, nata, pamasa, paraniswara.
·      Rembulan   = Candra, badra, basanta, lek, sasadara, sitoresmi, sasi, sitengsu, wulan.
·      Rusak         = Rabasa, brasta, punah, remak, remuk, rempu, ruk, rurah, spuh.
·      Segara         = Samodra, ernawa, jaladri, jalanidi, laut, tasik, seganten.
·      Sedhih        = Susah, dhuhkita, kingkin, sungkawa, margiyuh, rimang, tikbra, turidha, wigena, rudhah, rudhatin, rudhatos, ngenes.
·      Senapati      = Narawara, hulubalang, bretyapati, senapatya.
·      Seneng        = Bungah, girang, harsana, sengsem, bagya, sukengkapti, trustha.
·      Serik           = Runtik, gething, sengit, eru, rengu.
·      Sirah           = Mustaka, murdha, kumba, ulu, utamangga.
·      Slamet        = Rahayu, basuki, yuwana, raharja, swasta.
·   Srengenge   = Baskara, bagaskara, bagaspati, arka, aruna, diwangkara, pratangga, pradhitya, radhite, rawi, surya, we.
·      Turu            = Tilem, nendra, guling, sare.
·      Udan          = Riris, jawah, warsa.
·      Ula              = Sarpa, sawer, taksaka, naga.
·      Utusan        = Duta, caraka, cundhaka.
·      Wadon        = Estri, wanodya, dayinta, dyah, gini, wanita, rini, retne, putri, kusuma, juwita.
·      Weruh         = Pirsa, uninga, semerep, sumurup, anom, myat, udani, upiksa, wikan, wring.
·      Wicara        = Ucap, gunem, catur, uni, wicanten, guneman.
·      Widadari    = Apsari, hapsari, bathari, dewi.
·      Wong          = Manungsa, jalma, manus, menus, jana, nara, janma, pawongan.
·      Wulang       = Wuruk, ajar, wewarah, wejang.


Daftar Pustaka
Rahardjo, S. 2003. Pepak Basa. Surakarta: ITA
http://jv.wikipedia.org/wiki/Dasanama

Tidak ada komentar:

Posting Komentar